تاریخچه صنعت نفت
History of the oil industry
صنعت نفت
در طول تاریخ بشر، قبل از شروع تاریخ مدرن صنعت نفت و گاز، انرژی یک عامل کلیدی برای استانداردهای زندگی بوده است.
صنعت نفت یک صنعت محدود به دوران جدید نمی باشد، برای اولین بار توسط چینی ها در ۶۰۰ سال قبل از میلاد کشف شد، و در وضعیت کنونی یک عامل اصلی در سیاست، جامعه و تکنولوژی به حساب می آید.
نفت بسیار سازگارتر و انعطاف پذیرتر از زغال سنگ بود. علاوه بر این، نفت سفیدی که در اصل از نفت خام تصفیه شده بود، جایگزین مطمئن و نسبتاً ارزانی برای «روغنهای زغال سنگ» برای لامپهای سوخترسانی بود. بیشتر محصولات دیگر دور ریخته شدند.
با پیشرفت های تکنولوژیکی قرن بیستم، نفت به عنوان منبع انرژی ترجیحی ظاهر شد. محرک های کلیدی آن تحول، لامپ برق و خودرو بودند.مالکیت خودرو و تقاضا برای برق به طور تصاعدی رشد کرد و به همراه آنها تقاضا برای نفت نیز افزایش یافت.
حالا موارد صنعت نفت را با طرح چند سوال بررسی می کنیم .
- واژه نفت در زبان فارسی از کجا آمده است ؟
ریشه واژه نفت در زبان فارسی به طور یقین مشخص نیست. به عقیده زبان شناسان نفت از کلمه اوستایی (نپتا) گرفته شده است که کلدانیان و اعراب آن را از زبان مادی گرفته و (نفتا) خوانده اند. پترولیوم (petroleum) واژه ای لاتین هم ارز نفت است که از دو کلمه پترا (petra) به معنی سنگ و (oleum) به معنی روغن گرفته شده است .پترولیوم در واقع در مواد هیدروکربنی است که به صورت طبیعی عمدتاً در سنگ های رسوبی واقع می گردد.پترولیوم می تواند به صورت فازهای مختلف، از جمله فاز گازی، نظیر گاز طبیعی (natural gas)، فاز مایع، نظیر نفت خام (crude oil) و فاز جامد، مانند قیر (asphalt) در خلل و فرج و شکستگی های سنگ ها تجمع یابد.
- چه کسی اولین چاه نفت را حفر کرد؟
اولین چاه نفت توسط شرکت نفت سنگ پنسیلوانیا در Titusville، پنسیلوانیا حفاری شد.ادوین دریک مسئول توسعه پتانسیل صنعت نفت در این منطقه شد. این ادوین دریک بود که ویلیام اسمیت، یک حفاری نمک شناخته شده را درگیر کرده بود تا برای نظارت بر حفاری اولین چاه نفت به Titusville بیاید. این اولین چاه نفت در ۲۷ اوت ۱۸۵۹ با موفقیت حفر شد.موفقیت اولین چاه نفت در Titusville رخدادهای تاریخی از جمله تشکیل سریع شرکت استاندارد اویل را رقم زد.تنها در سال ۱۹۳۸ بود که اولین چاه نفت در عربستان سعودی حفر شد و به زودی به عنوان بزرگترین منبع نفت در جهان شناخته شد.
- اولین شرکت نفت چه بود؟
اولین شرکت نفتی شرکت نفت راک پنسیلوانیا بود که برای بهرهبرداری از نفت شناور بر روی سطوح آبی در نزدیکی Titusville، پنسیلوانیا تشکیل شد. اولین چاه نفت موفق بعداً چهره صنعت نفت را برای همیشه تغییر داد.ادوین دریک اغلب با کشف نفت مرتبط است،اما این ارتباط او با شرکت نفت راک پنسیلوانیا بود که او را برای تحقیق و توسعه امکان صنعت نفت در این منطقه به این منطقه فرستاد.
با این حال، موفقیت عملیات حفاری چاه نفت ادوین دریک در Titusville توجه ها را به خود جلب می کند. در عرض یک دهه، جان دی. راکفلر و شرکت استاندارد اویل بر صنعت نفت هم در تیتسویل و هم در سراسر کشور تسلط پیدا کردند.
- تاثیر جنگ در صنعت نفت
در سال ۱۹۱۹، فروش بنزین از نفت سفید فراتر رفت. کشتیها، کامیونها و تانکها و هواپیماهای نظامی با سوخت نفت در جنگ جهانی اول نقش نفت را نه تنها بهعنوان یک منبع انرژی استراتژیک، بلکه بهعنوان یک دارایی نظامی حیاتی به اثبات رساندند.
قبل از دهه ۱۹۲۰، گاز طبیعی که همراه با نفت تولید می شد به عنوان یک محصول جانبی زباله سوزانده می شد (یا شعله ور می شد). در نهایت گاز به عنوان سوخت برای گرمایش و برق صنعتی و مسکونی مورد استفاده قرار گرفت.با درک ارزش آن، گاز طبیعی به خودی خود به یک محصول ارزشمند تبدیل شد.
اکتشاف نفت در ایران از چه زمانی بوده است ؟
مطالعات باستان شناسی نقشی مهم دربازشناسی تاریخ اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی در دوره باستان دارد.کاربست نفت در ایران به دوره باستان می رسد، در این میان، شواهد باستان شناسی نقش مهمی در روشن ساختن این مسئله دارد. به استناد متون مقدس ایران باستان، واژه نفت از کلمه پنتا در اوستا مشتق شده است. نتایج کاوش های باستان شناختی و گزارش مورخان بیانگر آن است که ساکنان فلات ایران از حدود هفت هزار سال ق.م با نفت آشنایی داشته اند.
در حوزه تمدنی فلات ايران براساس گزارشهای لاكهارت، از زمان سومريان (پنج تا شش هزار سال پيش) در شوش، قير مورد استفاده بوده، به اين صورت كه قير را به جای ملات بين سنگها و آجرهایی كه در عمارات كار می كردند، استعمال كرده و همچنين جواهرات را به وسيله تکههای قير نصب ميكردند و دستههای چاقو و امثال آن را با قير مستحكم می ساختند و كشتی ها و ظروف سفالين را با قير می اندودند تا آب به آنها سرايت نكند. در واقع دوره باستان از حکومت ایلامیان تا دوره ساسانی بخش مهمی از تحولات عصر باستان را در بر دارد.
همچنین گزارش هرودوت از وجود چشمه های نفت یا به تعبیر هرودوت؛ “چاه های قیر و نمک و روغن” در سرزمینی که امروزه بنام خوزستان می شناسیم، بسیار مهم هست.نشانگرفناوری بومی ایرانیان برای بهره برداری از این چاه های ارزشمند، آنهم در حدود ۴۲۵سال قبل از میلاد مسیح می باشد .
شواهد متعددی در مناطق مختلف ایران و در دوران های مختلف در دست داریم که مبین تصاعد طبیعی نفت و گاز از دل زمین بوده است و از هزاران سال پیش به واسطه نشت طبیعی آن در مناطق جنوبی شناخته شده بود.
نخستین حفر چاه نفت در ایران
در طی چند سال تلاش مداوم و مستمر گروه اکتشاف انگلیسی، نهایتاً در سال ۱۹۰۸ میلادی صبح روز پنجم خرداد ماه برابر باسال ۱۲۸۷ خورشیدی نفت برای نخستین بار در خاورمیانه از محله دره خرسان شهر مسجد سلیمان ایران که اولین چاه اکتشافی و قابل بهرهبرداری نفت به میزان اقتصادی حفر شد. این چاه با وسایل ساده و ابتدایی آن زمان حفر و در عمق ۳۳۸ متری سطح زمین، در سازند آسماری به نفت رسید و بهرهبرداری رسید .
اکتشاف نفت در مسجدسلیمان این شهر را به نخستین شهر نفتی ایران و پایتخت نفت در سرزمین کهن و باستانی ایرانزمین و خاورمیانه بدل کرد تا این مهم، فصلی جدید و درخشان در جنوب و در جهت پیشرفت ایران باشد.
پس از کشف نفت در مسجدسلیمان عملیات کاوش برای کشف مخازن دیگر ادامه یافت و حوزههای نفتی هفتگل در سال ۱۳۰۶، آغاجاری (۱۳۱۵)، گچساران و پازنان (۱۳۱۶)، نفت سفید (۱۳۱۷) کشف شد و به دنبال آن مخازن بسیار غنی و مهم دیگری نظیر میادین نفتی لالی (۱۳۲۷)، اهواز (۱۳۳۷)، بینک (۱۳۳۸)، بیبیحکیمه (۱۳۴۰)، مارون و کرنج (۱۳۴۲)، پارسی و رگسفید (۱۳۴۳) نیز کشف و مورد بهرهبرداری قرار گرفت.
از دستـاوردهای مدیریت اکتشاف در چند دهـه اخـیر می توان کشف ابر میادین نفت و گاز نظیر آزادگان و پارس جنوبی و همچنین عسلویه، یادآوران، تابناک، مدار، سپهر، خیام، چنگوله، کیش، خارتنگ و … را ذکر کرد.
منابع:
1 موزه و اسناد صنعت نفت ایران
2 شرکت ملی نفت
3 فصلنامه آموزش مهندسی ایران
امیدوارم که این مطلب برای شما مفید بوده باشد .
دسترسی به مقالات سایت ارکان صنعت پایدار